موسسات داوری از ارکان دادرسی دموکراتیک به حساب می آیند. این موسسات علاوه بر ارائه خدمات حقوقی برای شهروندان، به حل و فصل اختلافات می پردازند. در واقع موسسات داوری، نهادهای خصوصی حل اختلاف به شمار می آیند که به صورت سازمانی و دائمی اقدام به رسیدگی و صدور رای می نمایند.

حداقل توجیه توسل به اینگونه موسسات را باید کنترل تراکم پرونده در مراجع قضائی و افزایش فرهنگ حقوقی در سطح جامعه دانست. نشریه حقوقی عدلیه که یکی از اهداف خود را ترویج شیوه های دادرسی جایگزین برای دستیابی به توسعه حقوقی ترسیم نموده است، این بار به بهانه تاسیس موسسه داوری بین المللی آیین گفتمان پای صحبت های رئیس هیات مدیره این موسسه جناب آقای دکتر بهنام حبیبی درگاه نشسته است که چکیده آن در ادامه می آید.

جناب آقای دکتر حبیبی در ابتدا بفرمایید که تعریف شما از داوری چیست؟

داوری نوعی دادرسی است که به موجب آن اصحاب اختلاف چه قبل از وقوع اختلاف و چه بعد از وقوع اختلاف، شیوه حل آن را از طریق سیستم داوری پیش بینی می کنند. این نوع سیستم به صورت مشارکتی و گفتمان محور صورت می گیرد.

سخن از سیستم گفتمان محور شد منظور شما از این اصطلاح چیست؟

برای پاسخ به سوال شما باید عرض کنم که عموما دادرسی هایی که هم اکنون در مراجع قضایی انجام می شود، تدافع – محور بوده اند. بدین معنی که یک طرف خواهان قرار می گیرد و طرف دیگر دعوا خوانده است. نتیجه چنین شیوه ای هم محکومیت یکی از دو طرف است. این شیوه را باید “شیوه برد-باخت” نام برد. لیکن شیوه داوری بر مبنای قرارداد است و طبیعتا قرارداد نیز نیازمند رضایت می باشد. بنابراین هم فرایند رسیدگی و هم نتیجه آن قابل پذیرش بوده و مبتنی بر گفتمان دو سویه است. این شیوه در اصطلاح شیوه “برد- برد” می گوییم.

با این حساب سیستم داوری مزیت های بیشتری باید داشته باشد .اینگونه نیست ؟

پاسخ مثبت است بدلیل اینکه سیستم داوری “توافقی” است و همین امر سبب می شود که داوری دارای مزیت هایی از جمله سرعت رسیدگی، دقت فزون تر، قابلیت پذیرش، قابلیت اجرا و کارآمدی باشد.

آقای دکتر انگیزه شما از تاسیس موسسه داوری بین المللی آیین گفتمان چه بود؟

بنده سالها است که در دانشگاه های تهران در مقاطع تحصیلات تکمیلی تدریس دروس همچون داوری تجاری بین المللی را بر عهده دارم. جدای از آموزش داوری به شکل آکادمیک، کارگاه های متعدد نیز در خصوص کارکردهای نهاد داوری برگزار می شود. از سوی دیگر در شماری از پرونده های داخلی و بعضا در پرونده های خارجی بعنوان داور یا سرد داور برگزیده، اشتغال داشته و دارم.

در واقع ممارست پژوهشی و آموزشی در این حوزه از یک طرف و اشتغال به داوری در پرونده ها و صدور رای از طرف دیگر موجب شد تا با هم فکری و مشارکت سایر همکاران که عموما از اساتید دانشگاه ها و داوران مجرب هستند، به فکر تاسیس موسسه داوری با گستره بین المللی باشیم.

بفرمایید چه خدمات تخصصی در موسسه داوری بین المللی آیین گفتمان ارائه می شود؟

بطور کلی، موسسه از دو دپارتمان تشکیل شده است.

دپارتمان داوری داخلی و دپارتمان داوری بین المللی. دپارتمان داوری داخلی شامل سه کمیته خدماتی است. کمیته خدمات دعاوی، کمیته خدمات آموزشی و کمیته خدمات پژوهشی در کمیته خدمات دعاوی اقدام به مدیریت دعاوی ارجاع شده توسط داوران انتخاب شده می شود.

علاوه بر مدیریت حل اختلاف، این کمیته در مقام ارائه “بسته های خدمات داوری” نیز هست. کمیته خدمات پژوهشی در قالب “قراردادهای سفارش پژوهش ” در حوزه دادرسی های خصوصی می پردازد و کمیته آموزشی نیز کلاس ها و کارگاه های تخصصی از قبیل کارگاه آموزشی “تربیت داوران متخصص” برگزار می نماید. دپارتمان داوری بین المللی نیز فعالیت هایی مشابه دپارتمان داوری داخلی در ارتباط با پرونده ها و سایر امور بین المللی بر عهده دارد.

فرض کنید دو تاجر یا شرکت بازرگانی ، حل اختلاف خود را به موسسه شما ارجاع دهند .در این حالت موسسه چه خدماتی ارائه می دهد ؟

اگر پرونده مربوط به اختلافات داخلی باشد به دپارتمان مربوطه ارجاع و این دپارتمان مطابق اساسنامه به تعیین داوران، تشکیل جلسات دادرسی و نهایتا صدور رای اقدام می نماید. سوال بسیار مهم این است که آیا رای صادره توسط موسسه شما اعتباری مثل اعتبار حکم دادگاه را دارد؟ طبق قانون آیین دادرسی مدنی ایران و قانون داوری تجاری بین المللی ایران، رای داور معتبر است و اجرای آن از طریق مراجع قضایی انجام می گیرد. یعنی اینکه اگر در همین مثالی که گذشت، موسسه رای به نفع یکی از تاجرها یا شرکت ها بدهد، این تاجر یا شرکت می تواند به استناد رایی که صادر شده و در اختیار دارد، درخواست صدور اجرائیه نماید.

چنانچه بازرگانان و شرکت تمایل داشته باشند از خدمات موسسه داوری بین المللی آیین گفتمان استفاده کنند چه اقداماتی باید انجام دهند؟

بازرگانان، شرکت ها و تمامی اشخاص حقیقی یا حقوقی می توانند حل اختلاف خود را به این موسسه ارجاع دهند. این اشخاص می توانند در زمان انعقاد قرارداد شان تصریح نمایند که “در صورت بروز هر گونه اختلاف در تفسیر، اجرا، فسخ، ابطال یا هر اختلاف دیگر ناشی از این قرارداد و قراردادهای متمم، موسسه داوری بین المللی آیین گفتمان، طبق اساسنامه و قانون، حل اختلاف خواهد کرد “چنانچه در قرارداد شرط داوری تصریح نشده باشد و بعدا اختلاف ایجاد شود باز می توانند حل اختلاف خودشان را به استنا “قرارداد داوری” که تنظیم می نمایند به موسسه ما ارجاع دهند.

سوال آخر اینکه آیا از همکاری سایر حقوقدانان و یا بازرگانان و کار آفرینان نیز استفاده می کنید؟

موسسه داوری بین المللی آیین گفتمان، به عنوان یک نهاد شبه قضایی خصوصی در ایران، از تجربیات قضات بازنشسته، وکلای توانمند، کارآفرینان و بویژه اساتید حقوقدان بهره می گیرد. همه کارگزاران مذکور می توانند درخواست عضویت بدهند و بعد از طی مراحل قانونی و احراز شرایط به عضویت موقت یا دائم موسسه درآیند. ضمنا برای اولین بار در این موسسه اقدام به رتبه بندی داوران شده است که به ترتیب شامل داور پایه یک و داور ممتاز می شود.

سخن آخر؟

نهاد داوری نیاز به توسعه و معرفی دارد. تجربه کشورهای توسعه یافته نشان می دهد که بیشتر حل اختلافات، بین بازرگانان و بازاریان از طریق داوری حل می شود. امیدوارم سیستم داوری و موسسات داوری بیش از این در ایران ترویج پیدا کنند. سر آخر اینکه حقوقدانان، وکلا، بازرگانان و سایر علاقمندان می توانند از طریق رایانامه Ayin.gofteman@gmail.com و یا با شماره تلفن 88242056 با موسسه داوری بین المللی آیین گفتمان ارتباط برقرار نمایند.